Ongeveer 15 tot 20% van de mensen wordt geboren met een zenuwstelsel dat veel dieper verwerkt en veel gevoeliger is dan de gemiddelde mens. Zij worden hoogsensitief of HSP (Highly Sensitive Person) genoemd. 

Een hoogsensitief persoon ervaart de wereld anders. Zij zijn zich meer bewust van subtiele nuances en verwerken informatie grondiger. Zij merken details op waar anderen gewoon overheen kijken. Hierdoor raken zij sneller overprikkeld en hebben zij meer nood aan recuperatie.

Hoogsensitiviteit is geen ziekte of stoornis. Enkel een biologisch verschil.

HSP's worden vaak niet begrepen, laat staan gewaardeerd. Onze huidige maatschappij verkiest het verstandelijke boven het emotionele. Zo kan onze samenleving dikwijls een vijandige indruk hebben op de HSP.

Hoewel hoogsensitiviteit gekoppeld gaat met tal van sterktes en voordelen (empathie, creativiteit, zorgzaamheid, diepgang, enz.), kan het vaak leiden tot overprikkeling en uitputting. Een HSP zal eerder vermoeid geraken, simpelweg omdat de breinactiviteit veel hoger ligt en dat meer energie kost. Door hun groot inlevingsvermogen lopen zij ook meer risico om zichzelf te verliezen in gevoelens en problemen van anderen. Bovendien voelen zij alles sterker aan, waardoor zij makkelijker verdriet en pijn ervaren. Ook cijferen ze hun eigen noden dikwijls weg. Niet alleen uit zorg voor de ander, maar helaas ook omdat zij dat aangeleerd kregen*.

Als jij hoogsensitief bent, heb je waarschijnlijk ervaring met overprikkeling, verhoogde stress en emotionele uitputting. HSP's die zich niet bewust zijn van hun genetische eigenschap kunnen vaak het gevoel hebben "anders" te zijn, soms zelfs "abnormaal". Het is dan ook voor velen een verademing te ontdekken dat zij deze karaktereigenschap bezitten en dat deze heel normaal blijkt.

Ondanks alle kwetsbaarheden is hoogsensitiviteit een kracht. De kunst is om de omstandigheden te optimaliseren om zo overprikkeling te vermijden en jezelf als "bijzonder" te beschouwen in plaats van "abnormaal". Enkel wanneer je je hoogsensitiviteit omarmt, zal je kunnen openbloeien. 

Ben jij hoogsensitief?

Volgende eigenschappen kunnen een indicatie zijn:

- je hebt een absolute hekel aan geweld en wreedheid

- je bent je steeds bewust van de subtiele signalen om je heen

- je wordt vaak beïnvloed door de stemming van anderen en dat put je emotioneel uit

- hoge tijdsdruk is niet jouw ding

- je voelt de behoefte om je terug te trekken en kan genieten van me-time

- je raakt overweldigd door fel licht, lawaai of sterke geuren

- je denkt vaak en diep na 

- je denkt na over de zin van het leven

- je bent gevoeliger voor pijn

- cafeïne heeft een verhoogd effect op jou

- je schrikt makkelijk

- je bent ontzettend gewetensvol 

- gewelddadige films of series zijn niets voor jou

- veranderingen brengen je van je stuk

- je kan intens genieten

- je leeft erg mee met films en series 

- kunst en muziek kunnen je bijzonder raken

- je hebt een rijke en complexe binnenwereld

- je raakt geagiteerd als er te veel om je heen gebeurt

- als je moet concurreren of er wordt te veel op je vingers gekeken dan ga je slechter presteren

Heb jij 12 of meer vragen met "ja" beantwoord, dan ben je waarschijnlijk hoogsensitief. Maar ook als je minder vragen met "ja" hebt beantwoord, maar ze zijn wel in extreme mate waar, kan je ook nog HSP zijn. Elke HSP is anders. Ieder mens is uniek en heeft zijn of haar eigenaardigheden, los van diens hoogsensitiviteit. Het is vooral een aanvoelen, een gevoel van herkenning en voor sommigen zelfs een "aha!" moment.

Wanneer jij ontdekt dat je hoogsensitief bent, kan je jouw verleden gaan bekijken vanuit de wetenschap dat jij hoogsensitief bent. Wellicht besef je dat deze karaktertrek meer invloed heeft gehad dan je ooit kon vermoeden.

Het kan een hele confronterende ontdekking zijn. Aarzel niet om meer over jouw speciale eigenschap te ontdekken. Lees erover en zoek andere HSP's op. Het zal een heleboel opklaren.

Genen blijken een enorme rol te spelen in het welzijn van HSP’s:

De korte variant van het gen 5-HTTLPR (serotonine transponder gen) komt heel vaak voor bij hoog sensitieve personen en maakt hen gevoeliger voor hun omgeving, vooral tijdens de ontwikkeling in de kindertijd. Combineer dit gen met een ongezonde omgeving tijdens de kindertijd, en je hebt meer kans op psychische problemen zoals depressie tijdens het volwassen leven. Dit verklaart onder andere waarom ongeveer 95% van de cliënten in onze praktijk hoog sensitief zijn.  

Naast serotonine is dopamine een zeer belangrijke neurotransmitter die een rol blijkt te spelen. Recent onderzoek wijst uit dat bepaalde dopamine genen (waaronder DRD4) bepalen dat HSP’s beter dan gemiddeld lijken te functioneren in goede omstandigheden en slechter dan gemiddeld in slechte omstandigheden. De kunst is dus om de levensomstandigheden zo veel mogelijk te optimaliseren (zie button gezonde levensomstandigheden). Omring je met mensen waar je vrolijk van wordt, ga prikkels uit de weg, neem voldoende tijd om te herstellen en op te laden. En pak je rugzak aan. Eens je deze aan de hand van professionele hulp hebt geleegd, kan je als HSP echt openbloeien.

In totaal spelen een set van 10 genen een rol in het voorspellen van hoogsensitiviteit. Er spelen uiteraard honderden genen mee in het vormen van een persoonlijkheid. En deze genen spelen onderling allemaal op elkaar in.

Hoe dan ook, hoogsensitiviteit is een genetisch aangeboren kenmerk, het is niet iets waar je ‘je over kan zetten’, het is een neurobiologisch verschil.

Bron: Belsky, J. et al. (2009). Vulnerability genes or plasticity genes? Molecular Psychiatry, 14, 746-754.

*Net omdat de gemiddelde mens minder gevoelig is, wordt vaak niet voldaan aan de emotionele noden van hoogsensitieve kinderen. Hun gevoeligheden worden te gauw bestempeld als "niet normaal" (overgevoelig, zwak, dromerig, enz.). Vaak krijgen zij als kinderen niet de nodige emotionele ondersteuning en stuiten zij op veel onbegrip. Hun ouders zijn gewoonweg niet in staat om hun (zeer sterke) emoties te waarderen of er op gepaste wijze op te reageren. Veel HSP's worden op deze manier emotioneel verwaarloosd en leren zo de essentie van wie ze zijn te onderdrukken.

Sinds Elaine Aron in 1997 de term hoogsensitiviteit introduceerde, werd er (gelukkig) steeds meer wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Hierdoor komt men steeds meer te weten over deze karaktertrek. Een karaktertrek die zo'n geschatte 1.4 biljoen van de wereldbevolking zou hebben.

Recent onderzoek door Dr. Bianca Acevedo, neurowetenschapper (B.A. New York University; M.A., Ph.D., Stony Brook University) toont eens en voor altijd aan dat het brein van de HSP anders ver-werkt. Zo is uit dit onderzoek gebleken dat er verschillende neurologische verbindingen een impact hebben op het welbevinden van de HSP.

Wat opvalt is dat zowel het circuit dat verantwoordelijk is voor de regulatie van pijn en angst als het circuit dat verantwoordelijk is voor emotionele verwerking en stress zwakker verbonden zijn bij de HSP’s.

Dit verklaart waarom de HSP zich vaker overprikkeld en angstig voelt en meer recuperatie nodig heeft.

Wij verwijzen graag naar wetenschappelijk onderzoek dat hierover werd gepubliceerd:

Boekentip:

Het is voor hoogsensitieve personen van uiterst belang om optimale levensomstandigheden te creëren. Gezonde levensomstandigheden omvat vijf verschillende dimensies: lichaam, emoties, mentaal, relationeel en ziel. Deze aspecten beïnvloeden elkaar onderling en zijn los van elkaar allemaal even belangrijk. Optimale levensomstandigheden bereik je wanneer al deze dimensies in balans zijn.

Hoogsensitieve kinderen

Net als volwassen HSP's ervaren niet alle hoogsensitieve kinderen hoogsensitiviteit op dezelfde manier. Er zijn veel gradaties en intensiteiten in hoogsensitiviteit. Maar er zijn wel herkenbare indicaties. Om te weten of je kind hoogsensitief is, raadpleeg je best de vragenlijst van Elaine Aron (dé autoriteit op gebied van hoogsensitiviteit) voor kinderen: https://www.hspvlaanderen.be/?p=node17053.

Het allerbelangrijkste om als ouder te weten is dat hoogsensitief kinderen zowel optimale omstandigheden, warmte als structuur nodig hebben om goed te kunnen functioneren (ook in hun volwassen leven!). Het is hierbij belangrijk om te weten wat optimale omstandigheden zijn (balans tussen lichamelijke, emotionele, relationele, mentale en spirituele gezondheid dient goed te zitten). 

Vele jaren onderzoek wijzen uit dat hoogsensitieve kinderen die niet opgroeien in optimale omstandigheden op latere leeftijd zeer dikwijls psychische problemen ontwikkelen. Terwijl HSK's die opgroeien in een liefdevolle omgeving waar een consequente routine en evenwichtige, gezonde omgeving aanwezig is, als individuen in het volwassen leven floreren. 

Overprikkeling, stress en sterke emotionele reacties

Omdat het zenuwstelsel fijngevoeliger is en het brein actiever, leidt dat eerder dan bij anderen tot overprikkeling, stress en sterke emotionele reacties.

Overprikkeling kan leiden tot huilbuien, zich afzonderen of woedeaanvallen.

Wat kan je als ouder doen?

1. Vermijd situaties die voor overprikkeling kunnen zorgen

(lawaai en drukte proberen vermijden en anders doseren)

Bekijk welke activiteiten je kan schrappen. Een duidelijke planning helpt enorm. Je kan natuurlijk niet voor alle prikkels afschermen, probeer een goede balans te vinden.

2. Creëer routines

Het HSK houdt enorm van structuur, dus hou dagelijkse handelingen overzichtelijk en voorspelbaar.

3. Geef tijd, begrip en begeleiding

HSK’s hebben meer tijd nodig dan anderen om nieuwe dingen te leren, nieuwe situaties te verwerken. Net omdat hoogsensitieve kinderen diepgaand verwerken, hebben ze meer tijd nodig.

4. Leer je kind goed voor zichzelf zorgen

Leer je kind tot rust komen bij overprikkeling, na inspanning te rusten en weer op te laden, grenzen te stellen.

5. Rust

Een HSK heeft meer behoefte aan rust dan andere kinderen. Zorg voor voldoende slaap en rustmomenten overdag.

6. Wat te doen bij woede-uitbarstingen:

Het is niet mogelijk om met je kind te communiceren tijdens een woedeaanval. Door de hevige emotie is het HSK niet in staat om te begrijpen wat je zegt. Begrijp dat je kind op dat moment geen controle meer heeft over het eigen gedrag. Het moet ontladen. De ontlading komt vaak in de vorm van woede-uitbarstingen of huilbuien. Het is een natuurlijk en beschermend proces. Tijdens de ontlading kan er niets verwerkt worden. Daarom is er tijdens geen communicatie mogelijk. Dus eerst laten kalmeren en dan pas communiceren.

DOEN:

• Blijf zelf rustig en heb geduld.
• Besef dat de woedeaanval een signaal is dat jouw kind overprikkeld is (een woede-uitbarsting lijkt vaak uit het niets te komen, maar het is in feite een opeenstapeling van gebeurtenissen en ervaren; de emmer zit op dat moment vol en het moet eruit).
• Haal je kind uit de situatie.
• Laat je kind weten dat je er voor hem/haar bent zodra hij/zij daar behoefte aan heeft (Blijf in de buurt en luister aandachtig. Onder de woede schuilt paniek. Het is te veel.)
• Geef je kind ruimte om te kalmeren.
• Laat je kind weten dat het oké is om boos te zijn: “ik begrijp dat je boos bent. Ik begrijp dat het nu allemaal even te veel voor je is”, maar dat je wel weer pas kan praten als hij/zij weer kalm is.
• Wanneer je kind weer kalm is kan je best begrip tonen, je kind laten bijkomen (een knuffel kan wonderen doen). Probeer samen te achterhalen wat er teveel werd.

NIET DOEN:

• Je kind straffen
• Afwijzend reageren
• Je kind negeren
• Je kind vertellen hoe het zich zou moeten voelen
• Zeggen “wees niet boos”
• Tijdens de woedeaanval proberen te praten

Kan je een woedeaanval voorkomen?

Je kan als ouder proberen om signalen van opkomende stress en woede tijdig te herkennen. Zo kan je er eerder op inspelen. Wanneer je voelt dat je kind overprikkeld geraakt, kan je je kind al tot rust brengen.

Leer je kind zijn woede ook zelf herkennen. Bespreek met je kind wat hij/zij dan denkt en hij/zij lichamelijk ervaart. “Krijg je het warm? Begin je te zweten? Wordt het druk in je hoofd? Gaat je ademhaling plots heel snel?”

Je kan je kind bij het opborrelen van stress en/of woede op voorhand laten ontladen door bijvoorbeeld rondjes te rennen, trampoline of touwtje te springen of iets anders wat je kind graag doet. Doe dit het liefst samen met je kind. Dat zal jullie band versterken.

Ga samen met je kind op zoek naar wat best werkt voor jullie. Praat er samen over. (wat kan jou helpen wanneer jij voelt dat het te veel wordt?) Is dit door zich af te zonderen en iets rustig te doen of net door iets actiefs te doen? Of heeft jouw kind op dat moment net liefdevolle aandacht nodig. Bij sommige kinderen werkt een knuffel, weer anderen hebben wat aan een 5-minuten-rug-massage.

Belangrijk is dat jij een signaal geeft dat de emotie er mag zijn en dat je wil helpen om de emotie samen te overwinnen.

Je kan gebruik maken van “stoplichtkaarten”, wat je kind dan kan gebruiken om aan te geven hoe hij/zij zich voelt.

Maak een rode, een oranje en een groene kaart. De oranje kaart kan gebruikt worden als waarschuwing: er begint iets te borrelen. Spreek onderling af wat er bij de kaarten hoort.

Woedebeheersing is een vaardigheid die kinderen in de loop van de tijd leren met oefening en sturing. Toon vooral zelf hoe het moet. Blijf steeds kalm en vermijd roepen tegen je kind.

Een goed boek om te lezen is "Mijn kind is hoogsensitief" Ilse Van Den Daele & Linda T'Kindt